Inleiding
Eén van de belangrijkste taken van een peer supporter is om een goed contact op te bouwen met degene die je ondersteunt. Jullie hebben allebei veel meegemaakt. De manier waarop we relaties ervaren is gebaseerd op ervaringen uit het verleden, waarden, culturele gewoonten en je eigen ontwikkeling. Daarom is het belangrijk dat je als peer supporter de ander zorgvuldig benaderd. en open staat voor de reactie en feedback van de ander. Het kan soms best moeilijk zijn om nabij iemand te zijn die zwaar lijdt. De ander zal vaak extra scherp letten op wat je zegt en wat je uitstraalt. Om je voor te bereiden op dit soort situaties geeft dit hoofdstuk je wat tips.
2.1 Grenzen
Als je enthousiast als peer supporter aan de slag wilt, heb je waarschijnlijk een hart dat open staat voor anderen. Je wilt je ervaring en je krachten delen met mensen die moeilijkheden ervaren in het leven.
Daarom is het belangrijk om een veilige ruimte te scheppen om ervaringen te kunnen delen. Zowel voor jou als voor de peer supporter. Zo’n veilige ruimte vraagt daarom om grenzen.
Wat zijn persoonlijke grenzen?
Persoonlijke grenzen of het vermogen om grenzen te stellen is een belangrijke levensvaardigheid. Het is populair geworden in de zelfhulptheorie vanaf midden jaren '80. In de praktijk is het belangrijk om open te communiceren over wat voor jou persoonlijke waarden zijn en wanneer deze overschreden worden.
In peer support, worden grenzen gezet om de veiligheid van allebei de partijen te waarborgen. Grenzen gaan over wat je wederzijds acceptabel vindt. Een grens is een soort regel voor wat je wel en niet van elkaar aanvaardt. Bijvoorbeeld: raak je elkaar aan? Wanneer mag je peer je bellen? Altijd of bijvoorbeeld alleen overdag en niet 's avonds of in het weekend? Je grenzen zijn afhankelijk van je rol. Zo is het heel normaal dat je partner je aanraakt maar vind je dat minder prettig bij iemand die je niet kent. Als je kind je ’s nachts belt is dat anders is dan dat je collega, vriend, leidinggevende of lotgenoot je opbelt.
Grenzen zijn dus bedoeld om zowel de peer als de peer supporter te beschermen. Het is belangrijk dat de peer weet wanneer je te bereiken bent. Dit geeft duidelijk en daarmee vertrouwen. Het beschermt ook jouw als peer supporter om te voorkomen dat je teveel van jezelf vraagt. Meer hierover lees je in hoofdstuk 8 over zelfzorg.
Belangrijke dingen om rekening mee te houden
Het is belangrijk dat jij en je peer het eens zijn over jullie grenzen. Het is belangrijk om de grenzen te bespreken bij het begin van jullie contact, zodat jullie dezelfde verwachtingen hebben. Blijf het over die grenzen hebben wanneer dat relevant is, of als een grens is overschreden. Het is belangrijk een veilige plek te hebben om ervaringen uit te wisselen.
Voorbeelden van grenzen
Naast persoonlijke grenzen die jij en je peer bepalen, zijn er ook wettelijke grenzen. Die zijn voor ieder land verschillend. Wees er zeker van dat je weet wat legaal is in Nederland en wat niet. Als je voor een organisatie werkt, vraag dan ook wat in jullie organisatie gewenst is en wat niet.
Een ander voorbeeld van een persoonlijke grens is de fysieke afstand die je tot iemand houdt. De één vindt het prettig als er iemand dichtbij is, bij de ander roept dit akelige herinneringen op. Er zijn mensen die bijvoorbeeld het liefst via geschreven tekst spreken zoals e-mail of chat en andere mensen willen juist face-to-face afspreken. Voor de één is een bijeenkomst van een kwartier genoeg en voor de ander een uur. Sommige mensen willen wel vier uur praten maar is dat voor jou als peer supporter niet teveel? Het is belangrijk om te onthouden dat alle grenzen gerespecteerd worden en dat ze voor jullie allebei akkoord zijn. Als dat niet (meer) zo is, is dat altijd een punt om te bespreken.
Oefening
In de onderstaande tabel zie je allerlei verschillende soorten situaties die je tegen kan komen als peer supporter. Vraag jezelf af of jij deze situatie altijd, nooit, of soms verantwoord vindt. Houd bij je keuze rekening me de mogelijke gevolgen voor zowel jou als je peer. Denk na over de verschillen en houdt ze in gedachten als je iemand ondersteund als peer supporter.
Wat jouw grenzen zijn is als jou. Maar als je kiest is het wel belangrijk om te overwegen welke grenst past bij wat ethisch verantwoord is al peer supporter. De volgende tabel is geschreven vanuit het perspectief van een peer supporter.
2.2 Afstand en nabijheid
Wanneer jij en je lotgenoot elkaar ontmoeten, kun je veel herkenning en aansluiting vinden, door de gedeelde ervaringen. Daardoor kan je lotgenotencontact een bijzondere waarde krijgen en meestal is dat dan ook heel effectief. Daarom is het belangrijk duidelijk te zijn over verwachtingen en grenzen. Daarom bespreken we wat zaken die spelen bij afstand en nabijheid.
Wat betekent afstand en nabijheid?
Door de steun die je biedt, kan de lotgenoot zich sterk verbonden met je voelen, (of vice versa). Soms wil die lotgenoot dan heel dicht bij je zijn omdat de herkenning zo prettig is. Het is dan belangrijk om heldere afspraken te maken over wat je prettig vindt in jullie contact en wat niet. Denk eraan dat jullie geen vrienden of familie zijn, dit moet voor jullie beiden duidelijk zijn. Mocht je vrienden willen worden, kan dat maar bespreek hoe dit van invloed is op jullie peer support contact.
Het is dus heel belangrijk niet iets te suggereren dat je niet kan waarmaken. Soms vragen mensen je samen met vakantie te gaan, samen je verjaardag te vieren, samen te koken en te eten. Denk eraan dat als je samen eet of met vakantie gaat, je de indruk wekt dat je meer dan een peer supporter bent. Indien je dit toch wilt, dien je duidelijk te zijn over de relatie en wat die voor jou betekent. Dit in verband met de veiligheid van de lotgenoot, omdat je die niet wilt teleurstellen. Velen van ons zijn teleurgesteld in relaties gedurende het hele leven en het contact met de lotgenoot moet betrouwbaar zijn en transparant. Dat is ook
Tegelijkertijd kom je als peer supporter heel nabij. Dit is van groot belang voor het vertrouwen, de herkenning en erkenning en jullie contact. De nabijheid is onmisbaar is een goed peer support contact. Mensen zijn vaak door hun levensloop veel vrienden en familie kwijtgeraakt en daarom is jullie contact extra belangrijk voor herstel van vertrouwen.
Peer supporters ondersteunen vaak meerdere peers. Let daarom goed op je grenzen en wat je met je peer afspreekt. Let er goed op dat je de verwachtingen waar kan maken. Mensen zijn vaak teleurgesteld in sociale contacten ga daarom zorgvuldig om met wat je suggereert.
Tenslotte, maar niet onbelangrijk: enige afstand is belangrijk om een goede visie te houden op de situatie van je lotgenoot, jezelf en het contact.
2.3 Empowerment
Een heel belangrijk onderwerp om te bespreken in dit hoofdstuk over de verschillende elementen van peer support is ‘empowerment’. Het scheppen van een ruimte waar zich empowerment kan ontwikkelen is heel belangrijk in relaties van lotgenoten ondersteuning. Het genereert kracht en vormt een fundament voor herstel. Als peer supporter heb je een speciale band met je lotgenoot, gebaseerd op gedeelde levenservaringen en je kan en moet deze band eigenlijk benutten om empowerment te ondersteunen.
Wat is empowerment?
Empowerment is de tegenhanger van stigmatisering. Bij een proces van empowerment worden grenzen verlegd die groei en eigen kracht in de weg zaten. Het kan gaan om grenzen in jezelf, maar ook om grenzen die de zorg of de samenleving trekt (https://kenniscentrumphrenos.nl/thema/herstelondersteuning-en-ervaringsdeskundigheid/wat-is-herstel-en-herstelondersteuning/).
Hoe voelt empowerment?
Empowerment heeft alles te maken met het ervaren van je eigen kracht. Empowerment is een gevoel van sterkte en een geloof in de mogelijkheid dat dingen kunnen veranderen in je leven en dat je de kracht hebt om die te veranderen, dat je de controle (weer) hebt over je eigen leven. Dit gevoel van kracht geeft je hoop en functioneert als een motor voor herstel.
Hoe empower je mensen?
Als ondersteuner van een peer is het je rol mensen te steunen om (weer) hoop te vinden en geloof in hun eigen kracht. Dit is een heel moeilijke taak, want empowerment is een persoonlijke ervaring en afhankelijk van verschillende omstandigheden. Het valt niet te voorspellen welke omstandigheden empowerment doen groeien, maar wel is bekend welke elementen meestal helpen en welke niet. Als peer supporter draag je bij aan een omgeving waarin mensen mogelijk meer kracht kunnen ervaren bijvoorbeeld door hen te motiveren om nieuwe stappen te zetten. Het onvoorwaardelijke geloof in iemands herstel is ook een belangrijk element voor een ervaring van empowerment.
The belief that there is nothing one can do to help themselves is hard to combat since hope, self-confidence and trust in others are not easy to regain once lost. There are no shortcuts or blueprints for achieving self-empowerment but as someone with similar experiences, you can use yourself as an example to prove that it is possible.
Hoe kan een peer support bijdragen aan empowerment?
Peer supporters kunnen hun peers ondersteunen door hen bijvoorbeeld vanuit ervaringskennis te informeren over wat empowerend kan werken. Het is belangrijk om met je peer in alle veiligheid twijfels en zorgen rondom belangrijke levenszaken te bespreken. Dit kan ruimte geven om een nieuwe stap te zetten en een gevoel van empowerment te ervaren.
Wat we weten is dat een omgeving die hoop ademt, werkt. We geven nu enkele basisprincipes weer die Mary Ellen Copeland opstelde in haar boek Wellness Recovery Action Plan, om je een idee te geven welke elementen belangrijk zijn voor het scheppen van een omgeving van hoop en empowerment.
- Geloof dat herstel oneindig is;
- Geloof dat je peer de expert is over zijn of haar leven en dat er veel verschillende manieren zijn om te herstellen;
- Accepteren mensen zoals ze zijn;
- Geef mensen een gevoel van hoop;
- Focus op de krachten van je peer en spreek je vertrouwen uit in mensen; and express confidence in them;
- Bevestig en erken mensen hun individuele ervaringen;
- Informeer mensen over keuzes en mogelijkheden in hun herstelproces;
- Wees als peer supporter een voorbeeld van hoop en herstel.
Oefening
- Denk na over je leven en herstelproces.
- Zoek een moment in je leven waarop je een gevoel van kracht en hoop ervaarde in een moeilijke situatie of periode in je leven.
- Reflecteer op wat maakte dat je je op dat moment krachtig voelde ondanks alles. Wat voelde je? Wie waren er betrokken? Wat zeiden mensen?
- Hoe heeft dit moment van empowerment je leven veranderd?
2.4 Herstel
Wat is herstel?
Hoop is het fundament van herstel. In dit geval is hoop het geloof dat de uitdagingen en de moeilijke omstandigheden waar de persoon zich voor geplaatst ziet wat betreft zijn geestelijke gezondheid, kunnen worden overwonnen. Iemands herstel is gegrond op zijn of haar sterke kanten, talenten, vaardigheden om met moeilijke situaties om te gaan, hulpbronnen en waarden. Het is holistisch, het gaat om de gehele persoon en haar gemeenschap en wordt ondersteund door lotgenoten, vrienden en familieleden.
Het proces van herstel is heel persoonlijk en kan zich op veel verschillende manieren voltrekken. Het kan klinische zorg omvatten, steun van een lotgenoot, steun van familie, zelfzorg en andere benaderingen.
Herstel is zelden een ongecompliceerd proces, maar eerder een reis met veel pieken en dalen, met periodes van groei en verbetering, gevolgd door tijdelijke teruggang of een periode van stabiliteit. In dit opzicht lijkt herstel sterk op het leven zelf, dat geen rechte lijn volgt, maar een nogal rommelig pad volgt door de complexe ervaring van mens te zijn. Daarom is voor herstel veel geduld nodig en zelfcompassie en een voortdurende gedachte aan de wetenschap dat er hoop is op betere tijden, na een moeilijke periode.
Er zijn allerlei dingen die kunnen helpen en er is geen bij voorbaat goede of slechte manier om te herstellen. Uit sommige wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat op de weg naar herstel de volgende kernfactoren belangrijk zijn: De werk definitie van herstel uit 2012 geeft aan dat er vier sleutelfactoren zijn voor herstel:, 2012) suggests that there are four key factors on the road to recovery:
Gezondheid - keuzes maken voor je gezondheid en emotioneel welzijn op basis van de juiste informatie;
Huisvesting – Een veilige stabiele plaats om te wonen;
Doel - zinvolle dagelijkse activiteiten vervullen, zoals een baan, vrijwilligerswerk, zorg voor een naaste, of creatieve bezigheden.
Meedoen in de maatschappij - beschikken over relaties en sociale netwerken die steun, vriendschap, liefde en hoop bieden.
Peer support en herstel
In de geestelijke gezondheidszorg moet een lotgenoten ondersteuner geleid worden door het idee dat herstel mogelijk is voor ieder afzonderlijk mens.
Hier volgen enkele van de vele manieren waarop je een lotgenoot kunt ondersteunen:
- Stimuleer de gedachtegang over wat herstel of een zinvol leven voor hen betekent.
- Bied steun bij het stellen van persoonlijke doelen om dat zinvolle leven te bereiken.
- Stimuleer reflectie op wat de sterke kanten, waarden en hulpbronnen van de lotgenoot zijn en hoe die kunnen worden ingezet voor herstel.
- Toon hoop en bemoediging bij iedere stap, ieder zwaar en ook lichter pad op weg naar herstel.
- Erken en vier de prestaties, hoe groot of klein ook en de stappen voorwaarts die de lotgenoot zet.
Hersteldoelen
Wanneer je doelen stelt met je lotgenoot, denk daarbij dan aan de volgende aspecten:
Specifiek - duidelijk zijn over wat de lotgenoot wil doen (bijvoorbeeld: iedere week yoga doen voor de volgende zes maanden).
Betekenisvol - Als het doel belangrijk voor haar of hem is, zijn ze meer bereid daaraan te voldoen (bijvoorbeeld: yoga past bij hun persoonlijke interesses).
Haalbaar - is het doel bereikbaar? (bijvoorbeeld: er is tijd in het dagelijkse programma om wekelijks een les te volgen)
Realistisch - is het doel geschikt voor de persoon? (bijvoorbeeld: zij hebben al eerder lichamelijke oefeningen gedaan en denken het weer te kunnen doen)
Tijdsgebonden - bepaal een datum voor wanneer ze het doel willen hebben bereikt.
Herstel en relaties
Herstel kan af en toe aanvoelen als een eenzame plek om te zijn, door alle emotionele pijn die ermee gemoeid is, maar het is belangrijk om te beseffen dat van niemand wordt verwacht dat hij deze weg alleen aflegt. Relaties spelen een essentiële rol bij herstel, omdat contacten over het algemeen de mentale gezondheid versterken en de veiligheid kunnen bieden die nodig is voor de veerkracht om moeilijke tijden te overleven.
Idealiter zou men een sociaal netwerk moeten hebben met verscheidene typen relaties, verschillend in diepgang. Goede relaties van welk type dan ook kunnen behulpzaam zijn op verschillende manieren voor herstel, indien we die beschouwen als bronnen van emotionele, praktische en kennisgerichte steun.
We hebben allen behoefte aan een gemeenschap of een groep om bij te horen, dus het herstel van een geestelijke uitdaging zou het goede moment kunnen zijn om je groep mensen te vinden met gelijksoortige belangstelling, doelen, passies of ervaringen. Toetreden tot een lotgenotengroep kan een vruchtbare ervaring zijn, waardoor je gaat beseffen dat anderen ook worstelen en van elkaar manieren te leren om de moeilijke tijden te boven te komen en jezelf weer overeind te krijgen.
Relaties kunnen echter ook deel uitmaken van het probleem waardoor we in de eerste plaats al geestelijke moeilijkheden hebben gekregen. Dus als deel van herstel kan het nodig zijn een paar actuele relaties op te heffen, indien die het persoonlijk welbevinden verstoren, afscheid nemen van mensen , reorganiseren en grenzen stellen.
2.5 Peer support en trauma sensitiviteit
De meeste mensen die moeilijkheden in hun leven ervaren, hebben ervaring met trauma. Trauma wordt gedefiniëerd als een situatie die diep verstorend en stressvol is. Steun bieden aan getraumatiseerde mensen is een belangrijke vaardigheid binnen lotgenoten steun. Het heeft alles te maken met het scheppen van een veilige ruimte om ervaringen te delen, tot herstel te komen en te worden gesteund.
Wat is trauma?
Er zijn verschillende definities van trauma. In dit hoofdstuk gebruiken we de definitie van Gabor Maté: ‘Trauma is een psychische wond die je psychologisch verhardt en dan verhindert dat je groeit en ontwikkelt. Het bezorgt je lijden en dan ga je handelen vanuit die pijn. Het leidt tot angst en dan ga je handelen vanuit angst. Trauma is niet wat je overkomt, het is wat zich in je binnenste afspeelt, als gevolg van wat je overkwam.’
Common events that produce trauma can include: natural disaster (like fire or flood), physical attack or sexual assault, witnessing somebody being badly hurt or killed, domestic/family violence or abuse, physical or emotional abuse as a child, being threatened with a weapon, being held captive, experiencing war (as a civilian or in the military), serious accident (like a car accident).
Verschillende omstandigheden, zoals bekende plaatsen, herinneringen, mensen, geluiden of geuren kunnen herinneringen aan trauma opwekken en allerlei verschillende soorten gedrag en emotie oproepen, zoals angst, woede, verdriet, opgewondenheid en veel praten, of ook je in jezelf keren en zwijgen. Dit gedrag en deze emoties vormen de normale reacties op abnormale omstandigheden of herinneringen aan abnormale omstandigheden. Zoals we al zeiden, de meeste mensen die problemen in hun leven ervaren, hebben ervaring met trauma.
De mensen die je als lotgenoten ondersteuner ontmoet kennen meestal een vorm van trauma. Daarom is het belangrijk dat je weet hoe je een ruimte kan creëren waarin een gevoeligheid heerst voor trauma. Dat is een veilige ruimte om te delen en te helen.
Hoe maak je een trauma-sensitieve omgeving?
Er zijn vijf basisprincipes die je kunnen ondersteunen bij het creeeren van een veilige omgeving die de kans op hertraumatisering verklein en herstel bevorderen::
- Veiligheid - zorg voor fysieke en emotionele veiligheid. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat je een locatie kiest waar je peer (en jij) zich fijn voelen.
- Betrouwbaar - De peer moet weten dat jij betrouwbaar bent. Dat kan je bewijzen door de grenzen van de peer te respecteren en je stabiel op te stellen in de gesprekken en structuur vast te houden.
- Keuzes - hoe meer opties je geeft om te kiezen hoe meer controle je peer heeft over jullie gesprek. Dit kan zorgen dat de peer zich op zijn/haar gemak voelt wat ruimte kan geven om te delen.
- Samenwerking - Samenwerking is een andere manier om de peer te laten ervaren dat hij/zij krachtig is. Zoals bijvoorbeeld materialen delen, de peer om advies vragen of samen overleggen om ergens uit te komen.
- Empowerment - focus op de krachten van iemand en ondersteun hem/haar om de krachten verder te ontwikkelen en in te zetten voor herstel.
Dutch 
English 
Icelandic 
Estonian