Inleiding
Nu je iets weet over wat lotgenoten ondersteuning is, de principes, het delen van je verhaal en de lotgenoten ondersteuningsrelatie, is het moment aangebroken om iets te leren over de structuur van het gesprek tussen lotgenoot en ondersteuner. Zoals we al zeiden in het gedeelte over trauma, voorspelbaar en betrouwbaar zijn is belangrijk. Je wilt ook een gesprek dat voldoet aan de verwachtingen van jou en je lotgenoot. Daarom bieden we je een model aan met vier fasen om je gesprek te structureren.
Deze structuur is niet bedoeld om exact van fase 1 naar 4 te volgen (precies op volgorde). Het is meer bedoeld als uitleg en richtlijn om een volwaardig gesprek te voeren wat aansluit bij de wensen van de peer en wat jou kan helpen als peer supporter. Voel je vrij om de structuur aan te passen op basis van wat de peer nodig heeft.
5.1 De structuur van het gesprek
Voor het gesprek
Denk, voordat je het gesprek aangaat, na over de plek waar je de ontmoeting wilt laten plaats- vinden. Bespreek die plek met je peer. Kies een locatie die goed en veilig is voor jullie beiden. Dit kan buiten zijn, met een wandeling, online, in iemands woning, in het ziekenhuis, in een café of in een buurthuis. Het komt er niet op aan waar, maar wees er zeker van dat het voor beiden goed en veilig aanvoelt. Bespreek vooraf ook de duur van jullie samenzijn. Kom op tijd en wees er zeker van dat je genoeg tijd hebt en je niet hoeft te haasten.
Voordat er een peer support relatie ontstaat is het ook belangrijk om wat informatie te hebben over degene die je gaat ondersteunen. Zodat je kan inschatten of jij de beste persoon bent om diegene te ondersteunen. Wanneer je je onzeker voelt doe dan een stap terug en bespreek de situatie met je supervisor. Het kan voorkomen dat jij niet degene bent die het meest geschikt is om iemand te ondersteunen. Het kan ook zijn dat iemand professionele hulp nodig heeft. Dan is het goed om iemand door te verwijzen.
Fase 1
Fase 1 bestaat uit het leren kennen van elkaar. Met name aan het begin van jullie contact besteed je hier veel aandacht aan. Natuurlijk ga je elkaar steeds beter kennen gedurende jullie gesprekken. Fase 1 wordt dan het afstemmen van hoe je erbij zit en hoe het met je is. Voorbeelden van onderwerpen voor jullie eerste gesprek:
- Wat wil je vertellen over jezelf?
- Wat verwacht je van het peer support contact? En hoe zie je dat voor je?
- Wat wil je dat anderen van je weten?
- Wat doe je in je vrije tijd?
Fase 2
De volgende stap in je gesprek is een doel te stellen voor het contact / proces (tijdens de eerste ontmoeting) en specifiek voor deze ontmoeting. Wat verwacht je? Wat verwacht je peer? Wat wil zij/hij of jij bereiken in deze ontmoeting. Gaat het gewoon om delen van gebeurtenissen of wil de peer praten over bepaalde herinneringen, ervaringen of andere onderwerpen.?
Het is belangrijk om te praten over jullie verwachtingen van de ontmoeting, omdat je je peer liefst ‘naar huis’ wilt laten gaan met de empowerment, het gevoel of het advies dat zij of hij nodig heeft. Wanneer je praat over de verwachtingen van het gesprek kan jij als peer supporter aansluiten bij de behoeften van de peer.
Vragen die je kunt bespreken:
- Waar wil je het over hebben? Wat speelt er op het moment in je leven?
- Wat wil je met het gesprek bereiken?
- Hoe jullie afspraken maken en met elkaar in contact blijven.
- Bespreek hoe lang je het gesprek wilt laten duren.
Phase 3
Wanneer je de verwachtingen en doelen van de bijeenkomst hebt vastgesteld, kan het gesprek meer de diepte in. Je basishouding die uitnodigt om te delen is belangrijk, dus je:
- Luistert naar elkaar, je laat de persoon weten dat je luistert door samen te vatten en je stelt eenvoudige, open, eerlijke en nieuwsgierige vragen om het verhaal beter te begrijpen. Geef de ander alle aandacht. Voorkom een lange monoloog van een van de lotgenoten. Maar onderbreek het gesprek ook niet als dit niet nodig is. Als iemand lang aan het woord is, kun je wel onderbreken met bijvoorbeeld de volgende woorden: Mag ik, om zeker te weten dat ik je goed begrijp, samenvatten wat je zei? Of mag ik je een vraag stellen?
- Stel open vragen aan elkaar over de ervaringen die je deelt en over wat iemand van die ervaring leerde. Bijvoorbeeld: Wanneer iemand vertelt dat hij erg verdrietig was toen hij zijn vader, een nicht, twee honden en twee paarden in een jaar verloor. Eerst luister je en vraag je dingen als: Wat betekenden je vader en de paarden voor je? Alleen om hem te laten weten dat je luistert en belangstelling voor hem hebt. Je wilt laten zien dat je begrijpt wat je lotgenoot je vertelt. Dan kun je vragen: Wat heb je van deze verliezen geleerd? Wat zegt het je over wat voor jou belangrijk is? Denk na over je eigen ervaringen en denk aan een manier om daarmee om te gaan. Door te vertellen over je gedachten en de manier waarop je met een situatie omging, kan je misschien ruimte maken voor je lotgenoten om hun eigen oplossingen te vinden.
- Je geeft alleen advies als erom gevraagd wordt. Houd er rekening mee dat jouw advies moet zijn afgestemd op iemands behoeften en vragen. Bied je advies aan als een mogelijkheid, niet als de beste oplossing. Zeg er dus bij dat dit mogelijk een optie is die helpt, maar dat je dit niet zeker weet, omdat jij haar of hem niet bent. Aan het eind van dit hoofdstuk volgt wat meer informatie over het geven van advies.
Fase 4
Houd de tijd in de gaten en herinner elkaar aan de afronding van het gesprek. Het kan nuttig zijn erop te wijzen dat je nog een kwartier hebt (bijvoorbeeld) en hardop te zeggen dat je de ontmoeting voor vandaag wilt afsluiten. Op zo’n manier kun je het gesprek goed afronden met bijvoorbeeld een wat 'lichter' onderwerp en door het geheel samen te vatten.
Het kan helpen om bij de start en het einde van het gesprek een klein ritueel uit te voeren zodat het duidelijk is voor jou en de peer wanneer het gesprek begint en eindigt. Bijvoorbeeld door dezelfde vraag te stellen zoals: Hoe was je dag? of Hoe is het met je gegaan sinds ons vorige gesprek? Aan het einde kun je kort reflecteren op wat je besproken hebt tijdens het gesprek. Of er nog zaken zijn die iemand echt wil zeggen voor je afsluit en voor het maken van een nieuwe afspraak.
Hier volgen wat vragen die je kunnen helpen om je eigen stijl als peer supporter te ontwikkelen:
- Wat zou jij fijn vinden wanneer je een emotioneel onderwerp bespreekt?
- Hoe kun je het beste kalm blijven na het delen van een pijnlijke ervaring?
Laatste gesprek
Er zijn veel redenen waarom een peer support gesprek kan eindigen. Bijvoorbeeld omdat je van tevoren een vast aantal gesprekken hebt vastgesteld of omdat iemand het niet meer nodig heeft, verhuist of als één van jullie vindt dat het contact niet meer werkt.
De makkelijkste manier om een peer support contact te stoppen is door het samen te plannen. Je kunt dan met de peer overleggen hoe jullie het afscheid vorm willen geven. Je kunt eventuele vragen nog bespreken en iemand doorverwijzen als dat nodig is. Je doel is namelijk dat iemand zich geholpen voelt.
Wanneer het peer support contact plotseling eindigt kan dat lastig zijn voor beiden of één van beiden. Zorg er dan in ieder geval voor dat iemand gegevens heeft waar hij/zij hulp kan vinden en wens diegene het allerbeste.
Soms stop het contact zo plotseling dat je opeens zonder reden helemaal geen contact meer hebt. Wanneer je geen idee hebt van de reden of je er niets aan kan doen is er maar één advies: Laat het los...
Loslaten betekent bij peer support dat je iemand geen tijd meer geeft en je geen zorgen meer om iemand maakt. Je hebt er geen invloed meer op hoe het met iemand gaat. Natuurlijk mag je af en toe nog aan iemand denken maar probeer het te beperken.
5.2 Advies geven? En hoe?
There are times when you are asked for advice, but most of the time you are not expected to give counsel, solve others’ problems or lecture others on how they should live. In certain situations, it may be terribly tempting to speak up about how you think someone should act or think. As people that want to help others, it’s natural to want to guide your peers through painful experiences that you have already lived through. Especially since, looking back, you can probably point out the mistakes you made that you want others to avoid and help them make better choices.
Zoals we bij de start van de training al benoemt hebben, zijn er ondanks de overeenkomsten verschillen en is het belangrijk dat iemand zijn eigen pad volgt. Denk daarom goed na voor je advies geeft.
Hoe geef je advies?
- Als het niet nodig is, doe het niet!
- Als je om advies gevraagd wordt: Stel eerst vragen. Probeer erachter te komen waar je peer een oplossing voor zoekt en wat hij zelf al geprobeerd heeft. Stimuleer hem/haar om met naasten te praten over het probleem. Zij kennen hem/haar goed en hebben misschien goede ideeen.
- Wanneer je peer echt geen idee heeft wat te doen geef hem/haar dan wat opties/ suggesties en help kiezen welke opties het beste is. Breng je opties neutraal. Zodat mensen ruimte voelen om zelf te kiezen.
- Als je niet om advies wordt gevraagd maar je wil het toch geven: Vraag dan of het goed is.
Manieren waarom je advies kan geven zijn:
- Heb je al overwogen om....?
- Toen ik in jouw situatie zat hielp het om...
- Wat denk jij hiervan?
Dutch 
English 
Icelandic 
Estonian