Inleiding
Bij peer support is het heel belangrijk om ruimte te maken om ervaringen te delen en het een veilige ruimte te maken zowel in fysieke als in emotionele zin. De ondersteuner wil ruimte bieden aan de lotgenoten in de gesprekken en er zeker van zijn dat zij zich op hun gemak voelen en weten dat zij alle ruimte krijgen en op hun eigen voorwaarden, om de lotgenoten te stimuleren hun verhaal te vertellen.
In dit hoofdstuk besteden we aandacht aan hoe we beter kunnen communiceren en daarmee iemand kunnen ondersteunen.
6.1 Spreek vanuit de ik-vorm
Met een 'ik' boodschap geef je je mening of gedachten vanuit jezelf. Dit maakt dat het een zachte en vriendelijke manier van communiceren is. Het voorkomt conflicten en is vriendelijk en beleefd.
Hier volgen een paar tips om vanuit de 'ik' boodschap te spreken:
- “When…, I…” template is an easy format for explaining your reactions and associations to different situations. For example: “When you arrive late, I feel like our meetings are not important to you.”
- Vermijd absolute taal zoals altijd en nooitin plaats van iemand te beloven dat je er altijd zal zijn voor hen (wat technisch gezien onmogelijk is, omdat we ook nog tijd voor onszelf nodig hebben), kun je beter beloven dat je je best zal doen om er te zijn als iemand je nodig heeft.
- Vermijd woorden als gek, stom of lui als je het over andere mensen hebt.
- Praat vanuit je eigen perspectief/mening. Wat vind je van de volgende zinnen?
| Dat is fout. | Ik denk niet dat dat goed is. |
| Je geeft er helemaal niets om! | Ik heb het idee dat het je niet uitmaakt. |
| Hij liegt. | Ik denk dat hij liegt. |
| Het is makkelijk om open te zijn tegen iemand. | Ik denk dat het makkelijk kan zijn om open te zijn tegen iemand. |
| Oefening baart kunst! | Ik zou eens oefenen als ik jou was. |
Aan de linker kant lees je uitspraken die iemand vindt (en die een mening zijn) maar die als een feit gebracht worden. Aan de rechterkant lees je dezelfde mening maar dan vanuit de 'ik' boodschap waardoor het ruimte laat aan een ander om iets ander te vinden.
Wanneer je 'ik' boodschappen wil gebruiken bij een ruzie of in een andere moeilijke situatie kan het helpen om even een time-out te nemen en bij jezelf te reflecteren wat er gebeurt en wat je van de ander verwacht. Probeer te bedenken is dat wat er gebeurt van jou (en jouw mening en ervaring over de situatie) of van de ander?
Voorbeeld: Een paar minuten voordat ik een afspraak had met een vriend belt hij af. Hij zegt dat hij teveel huiswerk heeft om af te spreken. Je kan misschien boos worden omdat hij zijn huiswerk niet eerder heeft gemaakt of het je niet eerder heeft laten weten zodat je niet voor niets van huis had hoeven gaan. Je kunt iemand zelfs beschuldigen dat hij jullie vriendschap niet belangrijk vindt en weigeren om nog met hem te praten voor een poosje.
Je kunt ook vanuit de ik-vorm aangeven dat je teleurgesteld bent en dat je even moet nadenken hoe je hiermee om wilt gaan. Je vriend zal dan misschien zijn excuus aanbieden en misschien kunnen jullie een nieuwe afspraak maken of het huiswerk samen doen.
6.2 Vragen stellen (open vragen tegenover gesloten vragen)
Voor dat je een vraag stelt, vraag jezelf eerst af of de vraag nodig is en relevant. Dat zal je helpen om het proces bij de peer te laten en hem of haar de ruimte te geven om zijn eigen weg te ontdekken en volgen.
Er zijn open en gesloten vragen.
Gesloten vragen kun je eigenlijk alleen met Ja of Nee beantwoorden.
Open vragen geven ruimte om je eigen mening te geven zoveel als je wilt. Typische open vragen beginnen altijd met Hoe, wat, waarom, wanneer enz. Bij de 'waarom-vraag' is het belangrijk om op je toon te letten. Een 'waarom-vraag' kan zomaar beschuldigend klinken. Dat wil je niet als peer supporter want je wilt een oordeelvrije omgeving.
Open vragen worden veel gebruik in de ggz. Ze geven ruimte om te delen.
Hier zie je wat voorbeelden van verschillende vragen en hoe 'gesloten' vragen 'open' kunt maken:
| Gesloten vraag: | Open vraag: |
| Zou je weer naar school willen? | Wat zou je willen doen in de toekomst? |
| Heb je genoeg slaap gehad? | Hoe slaap jij gewoonlijk? |
| Heb je hobbies? | Wat zijn je favoriete hobbies? |
| Gaat het goed? | Hoe voel je je? |
6.3 Empathisch luisteren
Wanneer het gaat over empathisch luisteren binnen peer support is empathie meer dan zomaar een vaardigheid. Het is de basis van het gesprek en het contact. Dus alle andere vaardigheden zoals ondersteunen, luisteren, reageren, samenvatten enzovoort 'leunen' op empathie.
Empathisch luisteren betekent dat je met je aandacht bij degene bent met wie je spreekt en dat je zorgvuldig op hen reageert. Empathisch luisteren betekent ook dat je een verbinding met de ander aangaat. Wanneer je je ervaringen deelt en je in een ander herkent kan je vanuit je hart reageren. Wanneer je empathisch luistert geef je steun en moed aan iemand in plaats van advies of kritiek. Luister met je hele lijf en zijn en laat je niet afleiden. Weest geduldig en je zal merken dat er ruimte ontstaat in jullie gesprek om te (emoties) te delen.
Een aantal dingen die je kan proberen wanneer je wilt oefenen met empathisch luisteren:
- Spiegel terug naar de peer wat ze je proberen te vertellen. Doe dat neutraal. Gebruik hun eigen woorden en niet een interpretatie die jij eraan geeft.
- Wanneer je iemand iets teruggeeft, of herhaalt wat iemand zegt vraag dan altijd: 'Begrijp ik je goed dat je zegt....' op die manier kan de peer je corrigeren als je het niet goed hebt zodat jullie elkaar goed begrijpen.
- Wanneer je iemand wil valideren of erkennen kan je bijvoorbeeld zeggen: 'Het is heel logisch dat je je zo voelt' of 'ik begrijp hoe je je voelt'.
Als je meer wilt lezen over empathisch luisteren zie de volgende link (in het engels): https://www.mentalhealthweek.ca/empathy-the-key-to-peer-support/
Dutch 
English 
Icelandic 
Estonian